Responder

voetgevalle doen

Voor doelstellingen van dit forum, zie : 'Mensen van vlees en bloed' in het klembord.
gabrielsm
male
Mensagens: 931
Modo de introdução: Gráfico
Navegação: Texto
Ver a árvore genealógica

voetgevalle doen

Mensagem por gabrielsm »

Dag allen,

Even een vraagje over een term wat ik in een 16e eeuwse schepenakte tegenkwam. De akte verhaalt over een doodslag dat is gepleegd op een (ver) familielid van mij. Om de familie van het slachtoffer met de misdadiger te verzoenen worden een aantal maatregelen opgelegd aan die "misdadiger". Een van de dingen die hij moet doen is "een voetgevalle doen, in sijn lijvaet bervoet ende boetshoeft ende vergiffenisse bidden oft doen bidden".
Een voetgeval is iets van voor mijn tijd, maar misschien is er wel iemand die nog wel weet wat een voetgevalle is en hoe er dat dan uitzag? En van waar kwam dan dat woord?

Met vriendelijke groeten,
Michel
greetjepittery
greetjepittery
Moderator
Mensagens: 2598
Modo de introdução: Gráfico
Navegação: Gráfico
Ver a árvore genealógica
Voor zover ik zie is een voetgevalle doen (prosternatie) hier een louter religieuze, katholieke term (lang van voor onze tijd),
zo enkele keren in context : https://books.google.be/books?id=OGY8AAAAcAAJ&pg=PA231&lpg=PA231&dq=voetgevallen+doen&source=bl&ots=Ghjv9DsMUj&sig=azwkfD1_i0VyyPg9gPbhBkweWok&hl=nl&sa=X&ved=2ahUKEwj9lPCmvojeAhUhPewKHV5IAAcQ6AEwAHoECAkQAQ#v=onepage&q=voetgevallen%20&f=false
In dit boek van 1699 wordt 'te voet gevallen' gecombineerd met bidden of met vergiffenis vragen (al dan niet met biecht).
Ook hier (halverwege, vanaf 'in 't jaer 1610') : https://books.google.be/books?id=SENPAAAAcAAJ&pg=RA1-PA231&lpg=RA1-PA231&dq=voetgevallen+doen&source=bl&ots=ODz2CpaNB1&sig=idBSnP__SGmVssohGJYN_IBlO9c&hl=nl&sa=X&ved=2ahUKEwj9lPCmvojeAhUhPewKHV5IAAcQ6AEwA3oECAYQAQ#v=onepage&q=voetgevallen%20doen&f=false
Het is een zich plat ter aarde werpen voor een religieus of wereldlijk leider, i.c. de priester.

Merk op dat in het Ancien Régime Kerk & Staat nog niet zo gescheiden waren en dat, wie iets misdaan had...
tweemaal werd gestraft; getuige het proces n.a.v. een verwekking van een kind door een man bij een ongehuwde vrouw :
Uit een proces te Hansbeke van 1627 - Een "vleeschelicke conversatie"
Gherolf Braet, jonkman en inwoner van Hansbeke werd door de wethouders gevangen gezet, omdat hij, niettegenstaande het "soo scherpelick verboden is bij
de menichvuldighe gheestelicke ende weereldlicke rechten dat niemand, wie hij, eenighe vleeschelicke conversatie te nemen met eenighe jonghe dochters",
toch "heeft belieft te doens ter conterarien ende sijne siele saligheyt besijden ghestelt" en heeft genomen een "vleeschelicke conversatie" met Janneken Duytschaver, filia Willems, die bevrucht is van kinde." (...)
Vervolgens werd tijdens de vergadering van de vierschaar op 10 november 1627 besloten dat Gherolf Braet bekende de feiten,verklaarde "dat tselve hem hertelick leet sij" en bad "omme gratie ende geen recht." Hij werd echter veroordeeld tot het betalen van "eene boete van 10 ponden grooten sheeren proffijte, metgaders en eene boete van 3 ponden grooten tot proffijte vanden armen der prochie;" verder werd hem verboden "voorts eene vlesschelijke conservatie te nemen met tselve Janneken Duytschaever, up peyne van arbitraire correctie."

Bron : "Het land van Nevele", 1971 (2) - mvg, Greta
gabrielsm
male
Mensagens: 931
Modo de introdução: Gráfico
Navegação: Texto
Ver a árvore genealógica

Re: voetgevalle doen

Mensagem por gabrielsm »

Dank je wel Greta voor het meedenken.

Uiteraard had ik het ook eerst aan meneer Google gevraagd, wat een voetgevalle precies was. Maar behalve enkele van zijn boeken en wat Zuid-Afrikaanse voetverzorgers wist hij niet aan te prijzen.
Toch is het - in dit geval althans - niet precies helemaal zoals je het omschrijft. Want dank zij het woordje "prosternatie", dat jij in jouw antwoord gaf, ben ik - toch weer door die meneer Google - op het goede spoor gekomen. En eigenlijk is het zo simpel als bonjour. "Voetgevalle" is de oude schrijfwijze van het ietsje-minder-oude woord "voetval" (want modern kun je dat woord niet noemen). En dat woord klinkt toch al wat bekender in mijn oren (gek dat ik de relatie tussen die 2 woordjes niet had gelegd). Het woordje "voetval" leverde bovendien, in tegenstelling tot het woordje "voetgevalle", wél een hit op in het WNT (het grote woordenboek der Nederlandsche taal). En daar staat het precies uitgelegd! Een voetval is het neerknielen. En dat kan inderdaad, zoals jij ook aanhaalde, voor God zijn (dus louter religieus). Maar daarnaast kan het ook voor een vorst of een andere wereldlijke overheid zijn. Echter, er is nog een andere context waarbij men het woordje "voetval" gebruikte en die is identiek aan de inhoud van de schepenakte waarover ik het had. Ik lees in het WNT namelijk een volgende betekenis:
"Als rechtsformaliteit, t.w. om een manslag te zoenen (vgl. Mnl. W.).
Voetval. … reconciliation d'vn homicide … reconciliatio propter homicidium, plant. [1573].
— Die vrienden ende maghen van den … misdadighen (zullen) betalen voer den voetval 20 sc. gr. Vl., in R.G.P. 54, 345 [1521].
Alvooren dat de … factuer ghehouden wort te doene een voetval bin der kercke van Sint Jacops in Brugghe in zyn lynen cleederen …. Voort zo wort de voornoomde factuer ghehouden te betaelene der weduwe van den overleden voor 't schauwen, begraven ende ander oncosten up 't doode lichame ghecommen, 12 s. gr., in Hand. Gesch. Brugge 87, 36 [1559].
Soo sluyten de selve Arbiters onderlinghen, waer ende wanneer men den voetval doen zal, daerin der dooder zijde competeert de keuse, Cost. v. Antw. 2, 98 [1582].
De voorschreven kiesluyden oft Arbiters, nu wesende ende by tijden zijnde, hebben voor t'staen, alsmen voetval doet, oft oock voor d'aenleyden, elck ses stuyvers, 2, 100.
Op den laatsten termyn, moesten zy, naar 's Lands gebruik, voetval doen met vyftig man, dat is, God en 't Geregt plegtiglyk om vergiffenis bidden, wagen., Amst. 2, 91 [1761].
Wij (zaten) gevaan tot aan de vierde mei Wanneer men ons naar hof gepaddermonstert lei; Daar kregen wij als doen sententie van de heeren. Men moest een voetval doen; dit was zoo hun begeeren, Gevouwen handen en gebogen kniejen saam, Op aarde neergestort, in Neerl. Volksl. 1959 1, 28 [1764]."

Dit komt precies overeen met de schepenakte die ik gelezen had. Namelijk een rechtsformaliteit waarbij (gepoogd werd) de familie van het slachtoffer te verzoenen met de moordenaar van hun familielid.
Inmiddels had ik ook ergens gelezen dat het voor de misdadiger niet ophield met enkel een bedevaart, een voetgeval en wat geld en wassen kaarsen te overhandigen om zo te boeten voor zijn misdaad (lijkt me ook een lage straf voor het doden van een medemens). Want, zo schrijft men daar, "meer dan een van de schuldigen, ... , zal met de baljuw hebben af te rekenen gehad". Nu moet ik wel zeggen dat ik de schepenakte waarin die rechterlijke veroordeling wordt beschreven niet heb terug gevonden(?). Waren de zeden toen misschien nog niet zover geëvolueerd dat men als straf voor dit soort vergrijp het afdoende vond om de dader te schande stellen voor heel de dorpsgemeenschap? Eender hoe, het blijft fascinerend om (met kleine beetjes) te weten te komen hoe de wereld van onze voorvaderen er uit zag.
Greta, nogmaals hartelijk dank dat je me door je verhaal op het goede spoor hebt gezet!

Met vriendelijke groeten,
Michel
greetjepittery
greetjepittery
Moderator
Mensagens: 2598
Modo de introdução: Gráfico
Navegação: Gráfico
Ver a árvore genealógica
Bedankt Michel voor je interessante feedback!

Nog even terugkomend op je vraag (met poging tot antwoord) : "Waren de zeden toen misschien nog niet zover geëvolueerd
dat men als straf voor dit soort vergrijp het afdoende vond om de dader te schande stellen voor heel de dorpsgemeenschap?"
In de litteratuur, maar ook in processenbundels stellen we vast dat (lijf)straffen lang & pijnlijk waren.
Nog een gerelateerd forumtopic : Criminaliteit, klein en groot,
https://nl.geneanet.org/forum/viewtopic.php?f=13024&t=509658
12 reacties met allerlei linkjes, ook naar historisch onderzoek (E-thesissen).

Volledige processen zal je wellicht niet altijd vinden onder de schepenakten, maar in aparte bundels (toch zo in 'de Vlaanders').
Waar die bewaard zijn is wellicht te ontdekken via search.arch. of navragen in lokale (stads)archieven
Ik heb het geluk dat de 17de eeuwse processen van Hansbeke (O.Vl.) zijn 'bewerkt' (= korte inhoud) én getranscribeerd.
Interessant op alle gebied, ook naar familierelaties toe want de eisers en de verdedigers worden vermeld
(met leeftijd en naam van hun vader)!
Ter illustratie hier een casus van mijn arrogante voorvader-dader J. Leffebure die iemand met een mes had gestoken
(halverwege, vanaf : "Rivaliteit omwille van het officierschap"), zie
https://gw.geneanet.org/greetjepittery_w?lang=nl&n=lefebure&nz=pittery&oc=0&ocz=0&p=jacobus+jacques&pz=peter+filip&type=fiche

mvg, Greta
Responder

Voltar para “Dagelijks leven van uw voorouders”